الگو فنجان و دسته؛ آموزش یک الگو تحلیل تکنیکال برای پیش بینی رشدهای قدرتمند

الگو فنجان یا فنجان و دسته (Cup and Handle) یک الگو تحلیل تکنیکال است که به عنوان یک سیگنال صعودی عمل می‌کند. این الگو قیمتی ساختاری شبیه به شکل “U” و سپس یک شیب به سمت پایین دارد. الگوی تحلیل تکنیکال فنجان و دسته می‌تواند در یک بازه زمانی کوتاه ایجاد شود و همچنین ممکن است چند هفته زمان برای تشکیل آن نیاز باشد.

در این مقاله از سایت ارزیکال الگو کاپ اند هندل را به صورت کامل آموزش می‌دهیم و به تمام نکاتی که لازم است در خصوص آن بدانید اشاره خواهیم کرد.

الگوی فنجان و دسته چیست؟

الگوی فنجان و دسته با دو مؤلفه اصلی خود شناسایی می‌شود که فنجان (یک الگو قیمتی U شکل) و دسته (یک کانال نزولی) است. قیمت دارایی در این الگو به تدریج کاهش می‌یابد و با یک کف گرد، ظاهر قسمت فنجان این الگو را تشکیل می‌دهد.

سپس، یک افزایش سریع قیمت رخ می‌دهد که به نزدیک‌ترین قله قیمت قبل از شروع ریزش می‌رسد. قیمت دارایی برای مدتی با روند صعودی تقویت می‌شود و سپس با یک حرکت نسبتاً سریع و رو به بالا بخش دسته الگو را تشکیل می‌دهد.

برای درک بهتر به یک مثال عملی از این اگو خواهیم پرداخت :

نمودار بالا رفتار قیمتی شاخص Total را نشان می‌دهد که این شاخص نشان دهنده ارزش بازار کل مارکت کریپتو است. در نمودار هفتگی این شاخص شاهد تشکل الگو فنجان و دسته هستیم. این نشان می‌دهد سال 2025 می‌تواند یک سال رویایی برای سرمایه گذاران بازار ارزهای دیجیتال باشد.

این الگو برای دهه‌ها در تحلیل تکنیکال مورد استفاده قرار می‌گیرد و ریشه‌های آن به اوایل قرن بیستم برمی‌گردد. ویلیام جی او نیل (William J. O’Neil) اولین توصیف از الگوی فنجان و دسته را در کتاب آموزش تحلیل تکنیکال خود با عنوان “چگونه در بورس پول در بیاوریم” که در سال ۱۹۸۸ منتشر شد، ارائه کرد.

او نیل یک تریدر معروف و بنیان‌گذار نشریه Investor’s Business Daily بود. او اعتقاد داشت که این الگو مزیت بزرگی در شناسایی نقاط شکست در بازارهای مالی، از جمله سهام، ارزها و کالاها دارد.

مفهوم فنجان و دسته در تحلیل تکنیکال

الگوی فنجان و دسته یک الگوی نموداری در تحلیل تکنیکال است که در بازارهای مالی نمایان می‌شود. این یک الگوی صعودی است که نشان می‌دهد احتمال تغییر روند یا ادامه روند صعودی وجود دارد.

نام این الگو از شکل متمایز آن گرفته شده است. یک فنجان با کف گرد که پس از آن یک دسته کوچک شکل می‌گیرد. فنجان شبیه به حرف “U” است که در زمانی که قیمت‌ در حالت یک منحنی در حرکت است ایجاد می‌شود. سپس پس از رشد قیمت تا سقف این منحنی، قیمت شاهد ریرش می‌شود و دسته با یک شیب کم به سمت پایین شکل می‌گیرد.

دسته این فنجام عملاً یک کانال نزولی است؛ زمانی که قیمت این کانال (دسته) را به سمت بالا بشکند، الگو کامل می‌شود. این اتفاق نشانه‌ای از شروع یک روند صعودی است. نقطه شکست به عنوان نشانه و سیگنال خرید برای تحلیلگران تلقی می‌شود.

پس از تکمیل این الگو باید به دنبال شکار معاملات خرید باشید. در ادامه نحوه شناسایی این الگو را آموزش خواهیم کرد.

چگونه الگو فنجان و دسته را شناسایی کنیم؟

الگوی فنجان و دسته با کمک دو مؤلفه اصلی شناسایی می‌شود: فنجان و دسته. فنجان پس از کاهش قیمت دارایی شکل می‌گیرد و سپس افزایشی در قیمت رخ می‌دهد و یک حرکت قیمتی منحنی ایجاد می‌شود.

در تصویر پایین یک نمونه از این الگو را مشاهده می‌کنید؛ در ادامه با توضیحات بیشتر همراه ما باشید.

افزایش قیمت باید گرد و تدریجی باشد و منحنی شکل “U” را تشکیل دهد. این حرکت قیمتی نباید هیچ گوشه تیز V شکلی داشته باشد و قیمت نباید حرکت خود را به صورت شارپ ایجاد کند.

شکل ایده‌آل فنجان دارای منحنی نرم و یکنواخت است و قیمت باید به قله‌ای نزدیک شود که کاهش از آن نقطه آغاز شده است. علاوه بر این عمق فنجان نیز باید بین ۱۰٪ تا ۳۰٪ از ارتفاع کل الگو باشد.

دسته پس از تشکیل هر دو طرف فنجان شکل می‌گیرد. قیمت دارایی به طور ناگهانی کاهش می‌یابد و پس از اینکه سمت راست فنجان به قله رسید، ساختاری شبیه الگو پرچم تشکیل می‌دهد.

ارتفاع دسته نباید بیشتر از یک سوم ارتفاع کل الگو باشد. دسته تشکیل شده عموماً با یک شکست صعودی در بالای کانال همراه می‌شود. در این نقطه حجم معاملات نیز بیشتر می‌شود و فرصت خرید است.

الگوی فنجان زمانی که با سایر شاخص‌های تحلیل تکنیکال مانند میانگین متحرک یا شاخص‌های مومنتوم قیمت ترکیب شود می‌تواند بهترین عملکرد را در تایید روند از خود نشان دهد.

انواع الگوهای فنجان و دسته

سه نوع الگوی فنجان و دسته وجود دارد که بسته به شرایط بازار به شکل متفاوتی شکل می‌گیرند. این الگو عموماً در 3 حالت ارزیابی و دسته بندی می‌شوند که انواع آن به صورت زیر است :

• فنجان و دسته نامتعارف
• فنجان و دسته چندساله
• فنجان و دسته روزانه

در ادامه توضیحات دقیقی را از این سه حالت خدمت شما ارائه خواهیم داد.

1) الگو فنجان و دسته نامتعارف

نسخه‌ای از دسته سنتی با شکلی زاویه‌دار به جای یک الگوی صاف و نرم، به عنوان “دسته نامتعارف” در الگوی فنجان و دسته شناخته می‌شود.

این نوع دسته می‌تواند نشان‌دهنده استمرار روند مثبت باشد، حتی اگر به اندازه یک دسته سنتی قابل اعتماد نباشد. البته برخی تریدرها آن را به عنوان سیگنال ضعیف‌تری نسبت به الگوی معمولی فنجان و دسته می‌دانند.

2) فنجان و دسته چندساله

فنجان و دسته چندساله، تشکیل استاندارد الگو را در یک بازه زمانی طولانی‌تر گسترش می‌دهد و معمولاً در طی چند سال شکل می‌گیرد.

در این نسخه طولانی، فنجان اولیه نمایانگر یک دوره طولانی از انباشت است که کف گرد را شکل می‌دهد. سپس دسته به عنوان یک مرحله جدید از تجمیع توسعه می‌یابد که بخشی از سودهای قبلی فنجان را اصلاح می‌کند.

نوع چندساله همچنان سیگنال‌های صعودی الگوی کلاسیک را به همراه دارد. این الگو در حالت گسترش‌یافته نشان‌دهنده علاقه خرید پایدار و بلندمدت از سوی سرمایه‌گذاران هوشمند است. دسته آماده یک شکست احتمالی است که نشان می‌دهد روند صعودی به زودی ادامه پیدا خواهد کرد.

3) فنجان و دسته روزانه

فنجان و دسته روزانه، الگوی استاندارد فنجان و دسته را در یک جلسه معاملاتی واحد فشرده می‌کند. در این تشکیل تسریع‌شده، فنجان و دسته به صورت کامل در بازه زمانی یک روز شکل می‌گیرد.

در این مثال، فنجان در نیمه اول روز ایجاد می‌شود و دسته در اواخر جلسه شکل می‌گیرد. زمانی که قیمت از مقاومت دسته به سمت بالا شکسته شود، یک سیگنال خرید توسط این الگو برای تریدرهای کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند.

مانند نوع معمولی، فنجان و دسته روزانه نیز سیگنالی برای ادامه روند صعودی است که به پتانسیل افزایش بیشتر قیمت اشاره دارد. الگوی فنجان در بازه روزانه با کمی ریسک بیشتری همراه است. زیرا مدت زمان شکل گرفتن آن به مراتب کمتر از الگوی معمولی است. اما همچنان می‌توان با رعایت نقاط ورود و گذاشتن حد ضرر معاملات خوبی با استفاده از آن باز کرد. در تصویر زیر مثال‌هایی از حالت‌های صحیح و همچنین مواردی که نباید به عنوان الگو فنجان در نظر گرفت را مشاهده می‌کنید.

اما نحوه معامله‌کردن با الگوی فنجان چگونه است؟ در بخش بعد نحوه باز کردن معامله با استفاده از این الگو را مرور می‌کنیم‌.

آموزش ترید با الگوی فنجان و دسته

ترید با الگوی فنجان و دسته شامل شناسایی الگو و ورود به معامله در زمان وقوع شکست (Breakout) است. اما نحوه درست شناسایی الگو، بهترین نقطه برای خرید، بهترین محدوده برای حد ضرر و البته بهترین محدوده برای حد سود کدام است؟

مراحل ترید با الن الگو به شرح زیر است :

1. شناسایی الگو فنجان و دسته
2. ورود به معاملات خرید
3. تنظیم حد ضرر
4. تنظیم حد سود برای خروج

در ادامه تمام موارد مذکور را با ارائه نکات کاربردی آموزش خواهیم داد.

1) شناسایی الگو فنجان و دسته

اولین قدم در معامله با الگوی فنجان و دسته، شناسایی و تایید الگو است. این پترن یک الگوی ادامه‌دهنده صعودی است که در طول یک روند صعودی رخ می‌دهد. همانطور که بالاتر گفتیم، طرح این پترن شامل یک تشکیل “فنجان” است که با یک تشکیل “دسته” دنبال می‌شود.

برای شناسایی درست این الگو باید موارد زیر رعایت شود :

• تشکیل فنجان دارای گودی گرد شبیه به شکل “U” باشد.
• ایجاد دسته از نظر زمانی سریع‌تر رخ می‌دهد که ناشی از نوسانات بازار است و پس از تشکیل فنجان ایجاد می‌شود.
• شکل فنجان باید حداقل ۱.۵ برابر ارتفاع خود، عرض داشته باشد. تشکیل دسته نیز باید نسبتاً کم‌عمق باشد و شیب نزولی آن بسیار قوی نباشد.
• حجم معاملات باید در زمان تشکیل فنجان در بالاترین حد باشد و در زمان تشکیل دسته کاهش پیدا کند.
• شکست رو به بالا قیمت از دسته (کانال) باید با حجم بالاتر از میانگین همراه باشد.

معامله‌گران پس از شناسایی و تأیید الگوی فنجان می‌توانند به بررسی فرصت‌های معاملاتی مشغول شوند.

2) ورود به معاملات خرید

الگو Cup and handle یک الگو صعودی است؛ اما بهترین استراتژی خرید چگونه است.

پس از شناسایی الگو باید منتظر شکست رو به بالا کانال قیمتی (دسته) باشید. اگر قیمت بتواند از این کانال خارج شود، الگو فنجام و دسته کاملاً تایید می‌شود. اما برای ورود مطمئن بهتر است منتظر باشد قیمت یک سقف بالاتر ثبت کند و خود را بالاتر از سقف فنجان تثبیت کند

نکته : بهترین محدوده برای خرید با استفاده از این الگو، زمانی است که قیمت سقف فنجان را به سمت بالا بشکند.

هنگام باز کردن معامله با استفاده از الگوی فنجان، استفاده از بای لیمیت (Buy Limit) یا خرید سفارشی می‌تواند یکی از بهترین گزینه‌ها باشد. در این روش، نقطه ورود را بالای سطح مقاومتی تعیین می‌کنیم. سپس زمانی که قیمت از سطح مورد نظر عبور کند معامله خرید فعال می‌شود‌.

3) تنظیم حد ضرر

پس از شناسایی الگو و تصمیم به ورود به معامله، تعیین حد ضرر یا استاپ لاس اهمیت زیادی دارد.

حد ضرر دستوری است که در صورتی که قیمت برخلاف پیش‌بینی شده حرکت کند، پوزیشن معامله را می‌بندد. حد ضرر باید زیر پایین‌ترین نقطه تشکیل دسته قرار گیرد. بنابراین، شکست قیمت رو به پایین و زیر این سطح نشان‌دهنده ناکامی الگو خواهد بود.

4) تنظیم حد سود برای خروج

معامله‌گران باید یک قیمت هدف و حد سود برای خروج از معامله تعیین کنند. این کار می‌تواند با اندازه‌گیری ارتفاع تشکیل فنجان و اضافه کردن آن به نقطه شکست تشکیل دسته انجام شود.

نکته : معامله‌گران معتقدند قیمت پس از خروج از دسته، می‌تواند رشدی برابر با ارتفاع فنجان شاهد باشد!

این قیمت هدف نشان‌دهنده فاصله‌ای است که قیمت احتمالاً پس از آغاز حرکت به آن خواهد رسید. با این حال، نکته مهم این است که باید تحرکات قیمت را زیر نظر داشته باشید و در صورت تغییر شرایط بازار، حد سود خود را تنظیم کنید. در تصویر بالا مراحل باز کردن معامله با استفاده از الگوی فنجان و دسته را مشاهده می‌کنید.

مزایا و معایب الگوی فنجان و دسته

الگوی فنجان و دسته قدمت بالایی در مباحث تحلیل تکنیکال دارد. مانند هر الگوی دیگری که ممکن است در نمودار مشاهده کنید، پترن فنجان نیز دارای مزایا و معایب مخصوص به خود است. با شناسایی درست ویژگی‌های این الگو می‌توانید معاملات با کیفیت‌تری با استفاده از آن باز کنید.

مزایا این الگو تحلیل تکنیکال

الگوی فنجان دارای مزایای جالب توجهی است که می‌تواند نقش پررنگی در معاملات شما ایفا کند. در این بخش به مهم‌ترین مزایای الگوی فنجان اشاره می‌کنیم.

• شناسایی آسان: الگوی فنجان و دسته به راحتی و بدون توجه به تجربیات قبلی معامله‌گران قابل شناسایی است. تریدرها به سرعت این الگو را در نمودارهای هفتگی یا ماهانه شناسایی می‌کنند. این مسئله پترن فنجان را به گزینه‌ای محبوب برای افرادی تبدیل می‌کند که می‌خواهند روندهای صعودی را سریعاً شناسایی کنند.
• مدیریت ریسک: الگوی فنجان و دسته به معامله‌گران کمک می‌کند تا نقطه ورود به معامله را به سادگی شناسایی کنند. این امر به تاجران اجازه می‌دهد تا ریسک ضررهای غیرضروری را به راحتی مدیریت کنند. با تأیید الگو و مشاهده شکست رو به بالای سطح مقاومت، معامله با تعیین حد ضرر به راحتی مدیریت می‌شود.
• تأیید حجم: تشکیل فنجان در این الگو با تغییرات قابل توجهی در حجم معاملات دارای همراه است. این امر یک تأیید اضافی برای اعتبار الگو فراهم می‌کند و نشان می‌دهد که معامله‌گران زیادی به خرید آن علاقه‌مند هستند.
• روند بلندمدت: الگوی فنجان و دسته معمولاً زمان زیادی (چند هفته یا چند ماه) برای شکل‌گیری نیاز دارد که نشان‌دهنده یک روند بلندمدت است. این ویژگی به معامله‌گران کمک می‌کند تا به راحتی فرصت‌های معاملاتی بلندمدت را کشف کنند.

معایب این الگو تحلیل تکنیکال

با وجود اینکه الگوی فنجان و دسته یک الگوی محبوب و البته معتبر در تحلیل تکنیکال است، محدودیت‌هایی دارد که باید قبل از اتخاذ تصمیمات معاملاتی مورد توجه قرار گیرد. در ادامه چند مورد از رایج‌ترین معایب این الگو را مرور می‌کنیم.

• تفسیر ذهنی: تفسیر الگوی فنجان و دسته ذهنی است و تریدرهای مختلف این الگو را به شکل‌های متفاوتی شناسایی می‌کنند. این امر ممکن است منجر به نتایج نامنظم و سردرگمی شود.
• سیگنال‌های کاذب: الگوی فنجان و دسته سیگنال‌های کاذب تولید می‌کند که منجر به ورود افراد به معاملاتی می‌شود که ادامه نمی‌یابند. این مسئله به دلیل ذهنی بودن الگو و تفسیر متفاوت آن توسط تریدرهای مختلف است.
• نیاز به تجربه: برخی از انواع الگوی فنجان و دسته پیچیده هستند و نیاز به تجربه و تخصص کافی برای شناسایی دقیق دارند. برای معامله‌گران بی‌تجربه تشخیص بین یک الگوی معتبر فنجان و دسته و سایر الگوهای مشابه کمی چالش برانگیز است.

الگوی فنجان و دسته مانند سایر الگوها دارای محدودیت‌هایی است که با اتخاذ تدابیر ایمنی مناسب مانند تعیین حد ضرر و استفاده از شاخص‌های شناسایی حجم معاملات برای تأیید سیگنال‌های خرید قابل اصلاح است.

آیا الگوی فنجان و دسته فقط شبیه به الگوی “U” است؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که خیر، تشکیل فنجان و دسته پیچیده‌تر از یک شکل ساده “U” است.

در حالی که قسمت فنجان یک گودی گرد ایجاد می‌کند، ویژگی تعریف‌کننده آن دسته‌ای است که بعداً شکل می‌گیرد و به آن اضافه می‌شود. دسته به عنوان یک دوره تثبیت پس از فنجان ظاهر می‌شود و دارای انحراف جزئی رو به پایین یا حرکات جانبی (ساید) قیمت است.

این توقف شکل یک دسته را پس از ایجاد فنجان در نمودار ایجاد می‌کند.

نکته شایان توجه این است که وجود بخش دسته در این الگو بسیار مهم است. بدون آن، الگو فقط شبیه به یک کف به شکل “U” می‌شود که فاقد تثبیت لازم است. دسته در این الگو به نوعی پیش از آغاز حرکت صعودی یک آزمون مهم برای سطح حمایت جدیدی است که در نمودار در حال تشکیل شدن است.

نکته شایان توجه این است که برای تحلیلگران، الگوی فنجان و دسته تنها زمانی سیگنال ادامه‌دهنده روند صعودی محسوب می‌شود که دسته با حجم پایین‌تری شکل بگیرد و قیمت پس از رسیدن به آن از سطح مقاومت دسته عبور کند.

این الگو تحلیل تکنیکال چه سیگنالی می‌دهد؟

در تحلیل تکنیکال، الگوی فنجان و دسته معمولاً به عنوان یک سیگنال صعودی شناخته می‌شود.

همان‌طور که متوجه شدیم، این الگو شامل یک “فنجان” به شکل U و یک “دسته” کوچک‌تر با شیب نزولی است که دوره‌ای از تثبیت را ایجاد می‌کند. مرحله تثبیت گاهی به عنوان یک وقفه در روند صعودی دیده می‌شود که به دارایی اجازه می‌دهد تا برای صعود بعدی خود انرژی و نقدینگی لازم را جمع‌آوری کند.

حجم بالای معاملات و تحرکات قیمتی لازم برای اینکه دارایی از تشکیل دسته خارج شود، نشانه‌ای از تأیید روند صعودی محسوب می‌شود. ارتفاع تشکیل فنجان معمولاً توسط تریدرها برای تخمین هدف قیمتی و حد سود احتمالی در صورتی که قیمت از دسته رو به بالا عبور کند استفاده می‌شود.

در این الگو می‌توان نقطه ورود را بالای سطح مقاومتی دسته فنجان تعیین کرد. عبور از این سطح مقاومتی نشان می‌دهد که به احتمال زیاد الگو تایید شده و شاهد ادامه روند صعودی خواهیم بود.