دیفای (DeFi) چیست و چگونه جایگزین سیستم‌های مالی سنتی می‌شود؟

بازار ارزهای دیجیتال پر از نوآوری‌های مختلف است که هر روز امکانات و قابلیت‌های متعددی را به آن اضافه می‌کند. حوزه دیفای (DeFi) یکی از پیشگامان عرصه اقتصاد بلاکچینی است که می‌تواند تحول بزرگی در تعاملات مالی ما رقم بزند. امکانات نوین مالی در کنار راه حل‌های جدید برای نیازهای مالی سنتی می‌تواند کاربردهای DeFi را در آینده بیشتر نیز کند. شاید تا مدتی قبل کاربران نمی‌دانستند که دیفای چیست اما امروزه مطمئناً بیشتر نام آن را شنیده‌اند.

در این مقاله از ارزیکال تلاش می‌کنیم تا مفهوم دیفای را به صورت کامل تشریح کنیم. با امکانات آن آشنا شویم و ببینیم که چه جایگاهی می‌تواند در اقتصاد جهانی پیدا کند. تا انتها با ما همراه باشید.

امور مالی غیر متمرکز یا دیفای چیست؟

کلمه DeFi از ترکیب دو واژه Decentralized به معنی غیر متمرکز و Finance به معنای امور مالی ایجاد شده که یعنی امور مالی غیر متمرکز. می‌دانید تا همین چند سال پیش برای انجام هر فعالیت اقتصادی و مالی نیاز داشتیم تا به یک نهاد مرکزی اعتماد کنیم. بانک‌ها موسسات اعتباری و بروکرها از مهم‌ترین مراکزی هستند که برای انجام فعالیت اقتصادی مختلف از آن‌ها استفاده می‌کردیم.

اما امروزه دیفای آمده تا ما بتوانیم همه این کارها را بدون نیاز به واسطه انجام دهیم. در واقع دیفای را باید مجموعه‌‌ای اپلیکیشن غیر متمرکز (dApp) بدانیم که می‌توانند امور مختلف مالی را در دنیای بلاکچین و با استفاده از قابلیت‌های مختلف ارزهای دیجیتال انجام دهند.

اکثر پروژه‌های DeFi بر بستر بلاکچین‌های مطرحی مانند شبکه اتریوم، ترون، سولانا و بایننس اسمارت چین فعالیت دارند و هر کدام ویژگی‌ها، مزایا و البته چالش‌ها و محدودیت‌های خاص خودشان را دارند. در بخش بعد در مورد تفاوت‌های دیفای با امور مالی متمرکز صحبت می‌کنیم.

تفاوت امور مالی متمرکز با دیفای چیست؟

همان‌طور که اشاره کردیم، انجام تمام فعالیت‌های اقتصادی تا مدتی قبل فقط محدود به سیستم‌های متمرکز بود. سیستم‌های متمرکز وابستگی بسیار بالایی به قوانین کشورها، دولت‌ها و قوانین مرتبط با آن‌ها دارند. چارچوب‌هایی که برای آن‌ها ترسیم شده در بسیار از موارد نمی‌تواند نیازهای کاربران در دنیای اقتصاد امروز را پوشش دهد.

بنابراین با ظهور فناوری بلاکچین، متخصصان به این نتیجه رسیدند که می‌توان از ظرفیت‌های این تکنولوژی برای استفاده در امور مالی مختلف استفاده کرد. سیستم دیفای کنترل کامل روی دارایی کاربران را در اختیار خودشان می‌گذارد.

بدون محدودیت‌های جغرافیایی و همچنین چالش‌های قوانین بین الملل مثل تحریم‌ها یا سایر مسائل مختلف می‌توانید دارایی‌های خود را مدیریت کنید و به نحوی که دوست دارید به بهره برداری از آن‌ها مشغول شوید.

در مقایسه با سیستم‌های سنتی مزایای دیفای چیست؟

امور مالی غیر متمرکز دارای مزایای متعددی است که می‌تواند کاربردهای زیادی برای ما داشته باشد. حتماً می‌دانید که کارشناسان مدام تاکید می‌کنند که آینده متعلق به اقتصاد مبتنی بر بلاکچین است. در این بخش به مهم‌ترین موارد استفاده و کاربرد دیفای اشاره خواهیم کرد.

دسترسی آسان و بی‌دردسر به خدمات مالی

در پرسش به این پاسخ که مهم‌ترین قابلیت دیفای چیست شاید باید بگوییم دسترسی آسان و بدون محدودیت به خدمات مالی برای همه افراد در سراسر جهان است. برخلاف سیستم‌های مالی سنتی که نیاز به افتتاح حساب بانکی، ارائه مدارک شناسایی و تاییدیه‌های طولانی دارند، DeFi تنها با یک گوشی هوشمند و اتصال به اینترنت قابل دسترسی است.

این ویژگی به ویژه برای افرادی که به بانک‌ها یا موسسات مالی به دلایل مختلفی مثل چالش‌های قانونی یا تحریم‌ها دسترسی ندارند بسیار مفید است.

هزینه پایین انجام تراکنش‌های بین‌المللی

در سیستم‌های سنتی، انجام تراکنش‌های بین‌المللی معمولاً با کارمزدهای بالا و با صف انتظار طولانی همراه است. دیفای با حذف واسطه‌ها و استفاده از فناوری بلاکچین، این فرآیند را سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌کند. مثلاً ارسال ارز دیجیتال به هر نقطه از جهان تنها در عرض چند دقیقه و با کارمزد بسیار پایین امکان‌پذیر است.

امنیت و حریم خصوصی تضمین شده

دیفای از فناوری بلاکچین استفاده می‌کند که به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و رمزنگاری‌شده آن، امنیت خیلی بالایی دارد. اطلاعات کاربران در شبکه‌های DeFi به صورت ناشناس یا نیمه‌ناشناس ذخیره می‌شود و نیاز به ارائه اطلاعات شخصی نیست.

این  کاربرد دیفای حریم خصوصی کاربران را تضمین می‌کند و خطر سرقت هویت یا سوءاستفاده‌های احتمالی از داده‌ها را کاهش می‌دهد.

معاملات شفاف و غیرقابل سانسور

تمام تراکنش‌ها در DeFi بر بستر بلاکچین ثبت می‌شوند و برای همه قابل مشاهده هستند. این شفافیت باعث کاهش تقلب و افزایش اعتماد کاربران می‌شود. همچنین، به دلیل غیرمتمرکز بودن، هیچ نهاد یا دولتی نمی‌تواند این تراکنش‌ها را سانسور یا متوقف کند، که این ویژگی به ویژه در کشورهایی که سیستم‌های مالی سخت گیرانه‌ای دارند بسیار کارگشا است و سرمایه‌گذاری در دیفای را ساده‌تر می‌کند.

دسترسی به امکانات مالی نوین

دیفای امکان استفاده از ابزارهای مالی نوین را فراهم می‌کند که در سیستم‌های سنتی یا وجود ندارند یا دسترسی به آن‌ها بسیار محدود است. برخی از این امکانات عبارتند از:

• وام گرفتن در دیفای: کاربران می‌توانند بدون نیاز به تاییدیه‌های بانکی و تنها با وثیقه گذاشتن دارایی‌های دیجیتال خود، وام دریافت کنند. این فرآیند سریع‌تر و انعطاف‌پذیرتر از سیستم‌های سنتی است.
• استیکینگ در دیفای: امکانی برای افراد ایجاد شده تا با قفل کردن دارایی‌ها در شبکه‌های دیفای، به تامین نقدینگی کمک کرده و در ازای آن، سود دریافت کنند. استیکینگ جایگزینی برای حساب‌های پس‌انداز سنتی است که بازدهی و سود بالاتری هم دارد.
• ییلد فارمینگ (Yield Farming): یکی دیگر از امکانات نوین دیفای این است که می‌توان با ارائه نقدینگی به استخرهای نقدینگی در پلتفرم‌های DeFi سودهای قابل توجهی کسب کرد. این روش یکی از جذابترین راه‌های سرمایه‌گذاری در دنیای دیفای است.

تا اینجای مقاله متوجه شدیم که دیفای چیست و چه کاربردها و امکانات متنوعی را در اختیار کاربران دنیای کریپتو قرار می‌دهد. در بخش بعد به معایب آن اشاره خواهیم کرد.

معایب سیستم‌های دیفای چیست؟

در کنار همه امکانات جذابی که DeFi به دنیای مالی ما اضافه می‌کند، این سیستم‌ها دارای معایبی هم هستند که باید حتماً به آن‌ها توجه کنید. در این بخش معایب DeFi را بررسی می‌کنیم.

ریسک بالاتر نسبت به روش‌های سنتی

یکی از بزر‌گترین معایب دیفای، ریسک بالاتر آن در مقایسه با سیستم‌های مالی سنتی است. از آنجا که DeFi بر پایه فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند عمل می‌کند، هرگونه اشکال در کدهای برنامه‌نویسی یا آسیب‌پذیری‌های امنیتی می‌تواند منجر به از دست رفتن دارایی‌ها شود.

برای مثال، حملات هکری به پروتکل‌های DeFi یا اشکالات در قراردادهای هوشمند باعث ضررهای مالی قابل توجهی شد. بزرگترین حمله تاریخ دیفای به پروتکل رونین (Ronin) رخ داد که در آن 624 میلیون دلار از دارایی‌های آن سرقت شد!

علاوه بر این، به دلیل غیرمتمرکز بودن، هیچ نهاد مرکزی وجود ندارد که بتواند در صورت بروز مشکل، خسارت‌ها را جبران کند. این موضوع باعث می‌شود کاربران مسئولیت کامل دارایی‌های خود را بر عهده بگیرند که بعضی مواقع صدمات جبران ناپذیری به آن‌ها وارد خواهد کرد.

پیچیدگی‌های فنی

دیفای برای کاربران عادی و کم تجربه ممکن است پیچیده و دشوار به نظر برسد. درک مفاهیمی مانند قراردادهای هوشمند، کیف پول‌های غیرمتمرکز، کلیدهای خصوصی، و فرآیندهای وام‌دهی و وام‌گیری نیاز به افزایش سطح دانش فنی دارد. برای مثال، اگر کاربر کلید خصوصی خود را گم کند یا به اشتباه تراکنشی را انجام دهد، امکان بازگشت یا اصلاح آن وجود ندارد.

همچنین، رابط‌های کاربری برخی پلتفرم‌های دیفای ممکن است برای افراد تازه‌کار چندان کاربر پسند نباشد. این پیچیدگی‌ها می‌تواند مانعی برای ورود افراد غیر متخصص به این حوزه باشد و خطر اشتباهات پرهزینه را افزایش دهد. به همین دلیل آموزش دیفای کار حساس و پیچیده‌ای است.

در بین ویژگی‌هایی که در مورد DeFi به آن‌ها اشاره کردیم شاید وام گرفتن یکی از جذاب‌ترین موارد باشد. در بخش بعد توضیحات بیشتری در این مورد ارائه می‌کنیم.

دریافت وام در دیفای چگونه است؟

برخی از کارشناسان بر این باوراند که بخش زیادی از رونق بازار کریپتو و استقبال کاربران به قابلیت وام گرفتن در دنیای DeFi بستگی دارد. در این روش شما از یک کاربر دیگر که قصد ارائه سرمایه‌اش را به صورت قرضی دارد وام می‌گیرید.

البته وام دهنده در اینجا هم سود خود را می‌گیرد. اما با توجه به اینکه مبلغ وام به صورت ارز دیجیتال پرداخت می‌شود هم برای وام دهنده و هم وام گیرنده مزایای قابل توجهی دارد. با ارائه یک وثیقه مناسب می‌توانید بدون طی کردن مراحل پیچیده و طاقت فرسای بانکی وام خود را دریافت کنید.

• امکان مقایسه بین پلتفرم‌ها و نرخ سودهای مختلف: کاربران می‌توانند به راحتی بین پلتفرم‌های دیفای مقایسه و بهترین نرخ سود را انتخاب نمایند، چیزی که در سیستم‌های سنتی زیاد ممکن نیست. در ایران هرجا وامی پیدا شد باید با هر شرایطی بگیریم!
• شفافیت و غیرقابل تغییر بودن: تمام تراکنش‌ها روی بلاکچین ثبت می‌شوند، شفاف هستند و پس از ثبت، غیرقابل تغییرند. این ویژگی اعتماد و امنیت را افزایش می‌دهد.
• دسترسی سریع و بدون نیاز به تأییدیه‌های طولانی: وام‌گیری در دیفای تنها با وثیقه دارایی‌های دیجیتال و در عرض چند دقیقه ، بدون نیاز به فرآیندهای اداری پیچیده امکان‌پذیر است.
• انعطاف‌پذیری در بازپرداخت: کاربران می‌توانند بین نرخ‌های بهره ثابت و متغیر انتخاب کنند. در صورت افزایش ارزش وثیقه پس از وام گرفتن می‌توانید وام بیشتری دریافت کنید یا بخشی از وثیقه را بردارید!

برترین ارزهای دیجیتال حوزه دیفای چیست؟

پروژه‌های حوزه DeFi در سال‌های اخیر پیشرفت بسیار زیادی تجربه کردند. در این بخش برخی از مهم‌ترین پروژه‌های دیفای به همراه کاربردهایی که در دنیای اقتصاد غیر متمرکز دارند را بررسی خواهیم کرد.

پروتکل کامپاند (Compound)

کامپاند یکی از پیشگامان حوزه DeFi است که در آن می‌توانید به صورت ارز دیجیتال وام بگیرید یا به دیگران وام بدهید. در این پروتکل، کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود (مانند اتریوم، تتر، یا سایر توکن‌ها) را در استخرهای نقدینگی قرار دهند و در ازای آن، سود دریافت کنند.

از طرف دیگر، وام‌گیرندگان می‌توانند با وثیقه گذاشتن دارایی‌های خود، وام مورد نظر خود را دریافت کنند. Compound از یک سیستم نرخ بهره پویا استفاده می‌کند که بر اساس عرضه و تقاضا تنظیم می‌شود.

نکته جالب دیگر در مورد این پلتفرم این است که به غیر از خدمات اعطای وام، امکان مشارکت کاربران در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آینده آن با استفاده از توکنی با نام CToken نیز فراهم است. این پروتکل به دلیل سادگی و محبوبیت بالا یکی از گزینه‌های اصلی برای وام‌گیری در دیفای است.

پلتفرم آوه (AAVE)

آوه یکی دیگر از پلتفرم محبوب در حوزه دیفای است که امکانات پیشرفته‌تری نسبت به کامپاند ارائه می‌دهد. در AAVE هم کاربران می‌توانند دارایی‌های خود را وثیقه بگذارند و وام دریافت کنند. اما یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این پلتفرم، امکان دریافت وام‌های بدون وثیقه (Flash Loans) است که در آن کاربران این امکان را دارند که بدون نیاز به قفل کردن دارایی‌هایشان، وام دریافت کنند.

البته این به شرطی است که مبلغ وام در همان تراکنش بازپرداخت شود. آوه از نرخ‌های بهره متغیر و ثابت پشتیبانی می‌کند که به کاربران انعطاف بیشتری برای مدیریت فعالیت‌هایشان می‌دهد می‌دهد.

یونی سواپ (Uniswap)

یونی سواپ را شاید بیشتر به عنوان بهترین صرافی غیرمتمرکز (DEX) بشناسید. اما در کنار امکان معامله توکن‌ها، از طریق پروتکل‌های مرتبط مانند Uniswap V3 یا V4، امکان وام‌دهی و وام‌گیری هم در آن وجود دارد. کاربران می‌توانند با واریز دارایی‌ها به استخرهای نقدینگی یونی سواپ سود خود را کسب کنند.

این نقدینگی توسط معامله‌گران برای انجام تراکنش‌ها استفاده می‌شود. اگرچه یونی سواپ به اندازه Compound یا AAVE روی وام‌های دیفای متمرکز نیست، اما به دلیل محبوبیت و حجم نقدینگی بالا، یکی از گزینه‌های جذاب برای مشارکت در امور مالی غیرمتمرکز محسوب می‌شود.

چین لینک (Chainlink)

چین لینک یک پروتکل اوراکل غیرمتمرکز است که داده‌های خارج از بلاکچین را به قراردادهای هوشمند متصل می‌کند. این پروتکل نقش حیاتی در دیفای ایفا دارد. زیرا بسیاری از پلتفرم‌ها برای اجرای عملیات خود به داده‌های واقعی (مثل قیمت‌ها) نیاز دارند.

چین لینک با ارائه دیتاهای قابل اعتماد و امن، به بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان پروژه‌های DeFi زیادی کمک می‌کند. امکانات متعددی که این پروتکل دارد می‌تواند آینده لینک را درخشان‌تر از گذشته کند.

رپد بیت کوین (Wrapped Bitcoin)

WBTC یک توکن ERC-20 است که ارزش بیت کوین را به شبکه اتریوم منتقل می‌کند. این پروتکل به کاربران امکان می‌دهد از بیت‌کوین خود در پلتفرم‌های دیفای استفاده کنند، بدون اینکه نیاز به فروش آن داشته باشند. WBTC به افزایش نقدینگی در دیفای و گسترش دسترسی به دارایی‌های غیراتریومی کمک کرده است.

پنکیک سواپ (PancakeSwap)

یکی دیگر از صرافی‌های غیر متمرکز بازار، پنکیک سواپ است که بر بستر بلاکچین بایننس اسمارت چین (BSC) قرار دارد. این پلتفرم با ارائه امکاناتی مانند ییلد فارمینگ و استیکینگ یکی از محبوب‌ترین پروژه‌های دیفای بین کاربران حرفه‌ای بازار محسوب می‌شود. توکن CAKE هم به عنوان توکن بومی این پلتفرم، نقش مهمی در اکوسیستم آن ایفا می‌کند که با آن می‌توانید در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با آن مشارکت کنید.

پروژه استیبل کوین دای (Dai)

دای یک استیبل کوین غیرمتمرکز است که توسط پروتکل MakerDAO ایجاد شده و ارزش آن به دلار آمریکا وابسته است. دای از طریق وثیقه‌گذاری دارایی‌های دیجیتال (مانند اتریوم) ایجاد می‌شود و به کاربران امکان می‌دهد بدون نگرانی از نوسانات بازار، از یک دارایی پایدار استفاده کنند. ارز DAI به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین استیبل کوین‌ها، نقش مهمی در دیفای دارد.

یرن فایننس (Yearn Finance)

یرن فایننس یک پلتفرم بهینه‌سازی سود در دیفای است که به کاربران کمک می‌کند بهترین بازدهی را از دارایی‌های خود کسب کنند. این پلتفرم به صورت خودکار استراتژی‌های ییلد فارمینگ را اجرا کرده  و کاربران را از پیچیدگی‌های فنی دور می‌کند. توکن YFI نیز به عنوان توکن حاکمیتی این پلتفرم، به کاربران حق رأی در تصمیم‌گیری‌ها می‌دهد.

کرو فایننس (Curve Finance)

کرو فایننس یک پلتفرم تخصصی برای معاملات استیبل کوین‌ها و دارایی‌های با نوسان کم است. این پلتفرم به دلیل کارمزدهای پایین و کارایی بالا، به یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای تامین نقدینگی در DeFi تبدیل شده است. کرو فایننس همچنین با پلتفرم‌هایی مانند یرن فایننس همکاری می‌کند تا بازدهی کاربران را افزایش دهد.

تا اینجا سعی کردیم که به این پرسش پاسخ دهیم که دیفای چیست و چه پروتکل‌هایی در این فضا فعالیت دارند. در بخش بعد چالش‌های آینده دیفای را بررسی می‌کنیم.

چالش‌های آینده حوزه دیفای چیست؟

حوزه DeFi با اینکه پتانسیل‌های زیادی برای موفقیت در آینده اقتصاد دنیا دارد، با چالش‌هایی رو به رو است که حتماً باید آن‌ها را برطرف کند. در این بخش این چالش‌ها را مرور می‌کنیم.

• مشکلات قانون‌گذاری و پذیرش در کشورها: عدم وجود چارچوب‌های قانونی مشخص و یکسان در کشورهای مختلف باعث ایجاد ابهام و محدودیت در توسعه و پذیرش دیفای می‌شود.
• چالش‌های امنیتی و مقابله با هک‌ها: با افزایش استفاده از پروتکل‌های دیفای، حملات هکری و سوء استفاده از آسیب‌پذیری‌هایش نیز بیشتر شده و نیاز به راه‌حل‌های امنیتی قوی‌تری وجود دارد.
• چالش مقیاس‌پذیری و بهینه‌سازی زیرساخت‌ها: شبکه‌های بلاکچین فعلی اغلب با محدودیت‌های سرعت و کارمزد مواجه هستند که نیاز به بهبود زیرساخت‌ها برای پشتیبانی از تراکنش‌های بیشتر دارد.
• کمبود نیروی متخصص در اکثر حوزه‌ها: رشد سریع DeFi باعث شده تقاضا برای توسعه‌دهندگان و متخصصان بلاکچین افزایش پیدا کند، اما نیروی کار ماهر به اندازه کافی در این حوزه وجود ندارد.
• کارمزد نسبتا بالا و نقدینگی کمتر در مقایسه با سیستم سنتی: هزینه‌های تراکنش در برخی شبکه‌های بلاکچین بالا است و نقدینگی در برخی پروتکل‌های دیفای نسبت به سیستم‌های مالی سنتی کمتر است.
• محدودیت‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند: با وجود انعطاف‌پذیری بالا، قراردادهای هوشمند ممکن است دارای باگ‌ها یا محدودیت‌های طراحی باشند که می‌تواند منجر به مشکلات امنیتی یا عملکردی شود.

آشنایی با مفهوم DeFi 2.0

دیفای 2.0 (DeFi 2.0) به نسل بعدی پروتکل‌ها و پلتفرم‌های مالی غیرمتمرکز اشاره می‌کند که هدف آن رفع محدودیت‌ها و چالش‌های موجود در نسخه اولیه دیفای است. این نسخه از دیفای تمرکز بالایی را روی تجارت بین کسب و کارهای مختلف (B2B) قرار داده است. در ادامه ویژگی‌های DeFi 2.0 را مرور می‌کنیم.

ویژگی‌های نسخه دوم دیفای چیست؟

برخی از ویژگی‌ها و نوآوری‌های کلیدی دیفای 2.0 را در این بخش مشاهده می‌کنید:

• مدیریت نقدینگی پایدار: پروتکل‌هایی مانند OlympusDAO با استفاده از مکانیزم‌هایی مانند باندینگ (Bonding) و استیکینگ (Staking) سعی در ایجاد نقدینگی پایدار و کاهش وابستگی به تامین‌کنندگان نقدینگی سنتی دارند.
• کاهش وابستگی به استیبل کوین‌ها: دیفای 2.0 سعی می‌کند با ایجاد دارایی‌های مصنوعی یا استفاده از مکانیزم‌های جدید، وابستگی به استیبل کوین‌های متمرکز را کاهش دهد.
• بهبود مقیاس‌پذیری: استفاده از راه‌حل‌های لایه دوم (Layer 2) مثل رول آپ‌ها (Rollups) و سایدچین‌ها (Sidechains) برای افزایش سرعت تراکنش‌ها و کاهش هزینه‌ها.
• حاکمیت پیشرفته‌تر: دیفای 2.0 به دنبال بهبود سیستم‌های حاکمیت غیرمتمرکز (DAO) است تا مشارکت کاربران را افزایش دهد و تصمیم‌گیری‌ها را به نوعی دموکراتیک‌تر کند.
• امنیت بالاتر: با استفاده از ابزارها و روش‌های پیشرفته‌تر برای ممیزی قراردادهای هوشمند و کاهش خطرات امنیتی، DeFi 2.0 به دنبال افزایش امنیت کاربران است.
• یکپارچه‌سازی بهتر با دنیای واقعی: دیفای 2.0 سعی می‌کند با ایجاد ارتباط بهتر بین دارایی‌های دیجیتال و دنیای واقعی، کاربردهای عملی‌تری ارائه دهد.

مقایسه نسخه اول و دوم دیفای

برای مقایسه بهتر نسخه‌های مختلف دیفای می‌توانید جدول زیر را مشاهده کنید:

جمع بندی

دیفای یکی از نوآوری‌های جذاب اقتصاد نوین به شمار می‌رود. طیف گسترده فعالیت‌هایی که می‌توانید در این فضا تجربه کنید روز به روز بیشتر می‌شود و مطمئناً کارایی آن نیز بهبود پیدا خواهد کرد. با پیشرفت زیرساخت‌ها و همچنین آشنایی بیشتر کاربران با این فضا اقتصاد غیر متمرکز بخش بزرگی از امور مالی افراد را به خود اختصاص می‌دهد.

پیشرفت دیفای 2.0 و بهبود موارد امنیتی نقش زیادی در پیشرفت اقتصاد غیر متمرکز دارد. با این روندی که پیش می‌رویم به زودی استفاده‌های بیشتری هم برای دیفای ایجاد می‌شود. توصیه می‌کنیم اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید تا بتوانید همگام با پیشرفت قابلیت‌های نوین اقتصادی از امکانات آن بهره‌مند شوید.